Bức xạ là gì và chúng ta sẽ ra sao khi tiếp xúc thường xuyên?

Chúng ta đã nghe qua những thuật ngữ như bức xạ, phóng xạ từ những vụ nhiễm phóng xạ mang lại những tác hại nghiêm trọng. Vậy phóng xạ và bức xạ là gì? Tại sao chúng ta có thể sống an toàn trong khi hằng ngày vẫn tiếp xúc với chúng? Để rõ hơn, bạn hãy xem bài viết sau đây nhé!

Chúng ta cần biết rõ về bức xạ là gì để có biện pháp bảo vệ bản thân hơn trong cuộc sống

Bài viết liên quan:

• Tác hại của thuốc lá điện tử đã vượt qua thuốc lá thông thường, và những điều bạn cần biết về loại thuốc này
• Nhuộm tóc ảnh hưởng như thế nào? Top các loại thuốc nhuộm tóc tại nhà nên dùng? (phần 2)
• Thành phần làm son môi có những gì, có gây hại cho sức khỏe không?

1.Phóng xạ và bức xạ là gì?

Phóng xạ là một phần của trái đất đã tồn tại từ lâu. Các chất phóng xạ tự nhiên có trong lớp vỏ, sàn và tường nhà, văn phòng hoặc có cả trong thực phẩm. Ngay cả trong cơ thể của chúng ta như cơ, xương và mô đều chứa các nguyên tố phóng xạ tự nhiên. 

Vậy phóng xạ là gì? Khi các chất phóng xạ bắt đầu phân rã là làm biến đổi cấu trúc bên trong và giải phóng năng lượng dưới dạng bức xạ gọi là phóng xạ. Phóng xạ có thể xảy ra tự nhiên hoặc được tạo ra nhân tạo thông qua quá trình phân hạch hạt nhân hoặc từ các vật liệu phóng xạ.

Sau khi đã có khái niệm về phóng xạ, chúng ta sẽ xem bức xạ là gì. Bức xạ là quá trình truyền tải năng lượng dạng sóng điện từ hoặc hạt từ chất nguồn ban đầu đến một nơi khác. Bức xạ có trong tự nhiên như ánh sáng mặt trời, hoặc nhân tạo. Bức xạ có thể vô hại hoặc gây hại tùy thuộc vào loại bức xạ, cường độ, và thời gian tiếp xúc.

Bức xạ còn được gọi là tia phóng xạ từ chất nguồn phát ra

2.Các loại bức xạ

Sau khi nắm được bức xạ là gì, chúng ta sẽ xem chúng có những loại nào. Thuật ngữ " bức xạ " bao gồm các dạng chính như:

• Bức xạ ion: Là loại bức xạ có khả năng gây ra ion hóa khi tương tác với vật chất, tức là làm mất hoặc thêm điện tử vào các nguyên tử và phân tử.
• Bức xạ không ion: Là loại bức xạ không gây ra ion hóa khi tương tác với vật chất. Ví dụ như ánh sáng, sóng radio, và sóng viễn thông.
• Bức xạ hạt nhân: Là dạng của bức xạ mà gốc của nó từ các quá trình phân rã hạt nhân, có thể bao gồm các loại hạt nhân như tia alpha, beta, và gamma.

Xét về mức độ ảnh hưởng trực tiếp đến cơ thể, chúng ta nói đến dạng bức xạ ion hóa trước. Vì khi dạng bức xạ này đi các mô sống có khả năng khiến vật chất trong mô tích điện hoặc bị ion hóa. Từ đó có thể ảnh hưởng đến các quá trình sinh học bình thường của cơ thể. Các bức xạ ion hóa phổ biến là:

• Bức xạ alpha: Bao gồm các hạt nặng, tích điện dương phát ra từ các nguyên tử của các nguyên tố như uranium và radium. Tia alpha có thể được ngăn chặn bằng lớp biểu bì trên da của chúng ta. Nhưng chúng ta có nguy cơ nhiễm phóng xạ alpha nếu ăn phải chất có thể phát ra bức xạ alpha,và gây ra tổn thương trực tiếp đến các mô trong cơ thể.
• Bức xạ beta: Gồm các electron và có khả năng xuyên thấu mạnh hơn các tia alpha. Chúng có thể xuyên qua 1-2 cm nước. Các tia bức xạ từ chất phóng xạ beta có hai loại chính là beta âm (β-) và beta dương (β+), tương ứng với electron và positron. Chúng cũng có thể gây ra những ảnh hưởng đến cơ thể.
• Tia gamma: Là bức xạ điện từ tương tự như tia X, ánh sáng và sóng vô tuyến. Tùy thuộc vào năng lượng mà tia này có thể xuyên qua cơ thể con người. Nhưng chúng có thể bị chặn lại bởi những bức tường bằng bê tông hoặc chì dày.
• Neutron:  Là các hạt không tích điện và không trực tiếp tạo ra sự ion hóa. Nhưng tia neutron được xem chất kích thích các nguyên tử có thể tạo ra tia alpha, beta, gamma hoặc X và từ đó tạo ra sự ion hóa. Các neutron có khả năng xuyên thấu mạnh, có thể bị chặn lại bởi những khối bê tông, nước hoặc parafin dày.

Có nhiều tia bức xạ, nhưng bức xạ ion sẽ có những tác động lớn đến các tế bào trong cơ thể chúng ta

3. Liều phóng xạ

Việc hiểu bức xạ là gì vẫn chưa đủ để chúng ta hiểu được mức độ ảnh hưởng của chúng. Thước đo nguy cơ gây hại này là liều bức xạ mà các mô của cơ thể nhận được. Đơn vị của liều bức xạ hấp thụ là Sievert (Sv). Vì một Siert là rất lớn nên liều bức xạ thường gặp được biểu thị bằng millisievert (mSv) hoặc microsievert (µSv). Ví dụ, một lần chụp X-quang ngực sẽ cho liều bức xạ khoảng 0,2 mSv.

Nguồn phóng xạ tự nhiên có mặt ở khắp mọi nơi ngay cả trong nhà và nơi làm việc, các tòa nhà và cả trong không khí vì chúng tồn tại trong các loại đá, vật liệu xây dựng khác và đất. Các nguyên tố phóng xạ này thường là radon (Radon 222), thoron (Radon 220) và các sản phẩm từ sự phân rã radium (Radium 226) và thorium. 

Sự tiếp xúc với bức xạ từ tia vũ trụ phụ thuộc rất nhiều vào độ cao và một ít từ vĩ độ. Những người di chuyển bằng đường hàng không sẽ tăng khả năng tiếp xúc với bức xạ. Riêng ánh sáng mặt trời tạo cảm giác ấm áp vì tia hồng ngoại trong ánh sáng mặt trời không tạo ra sự ion hóa trong mô cơ thể. Còn các bức xạ ion hóa có thể làm suy giảm hoạt động hoặc giết chết tế bào trong cơ thể chúng ta. 

Bên cạnh vấn đề bức xạ là gì, một vấn đề khác mà chúng ta cần biết để bảo vệ bản thân là những trường hợp cơ thể có thể tiếp xúc với các tia bức xạ ion:

• Các nguyên tố phóng xạ tự nhiên trong đất và đá, các tia từ vũ trụ đi vào bầu khí quyển trái đất.
• Các nguyên tố phóng xạ có trong thức ăn, nước uống và qua không khí chúng ta hít thở.
• Các nguyên tố phóng xạ (Kali 40, Carbon 14, Radium 226) trong máu hoặc xương.
• Ngoài ra, chúng ta còn tiếp xúc với lượng bức xạ khác nhau từ các nguồn như tia X trong nha khoa và y tế khác
• Các kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp và các sản phẩm tiêu dùng khác như đồng hồ đeo tay phát quang, máy dò khói ion hóa, các nhà máy điện hạt nhân.

Càng gần nguồn chất phóng xạ, chúng ta càng hấp thụ lượng bức xạ cao

4. Bức xạ có hại ở mức độ nào?

Đối với vấn đề bức xạ có ảnh hưởng như thế nào, chưa có sự khẳng định nào về việc tiếp xúc với liều lượng thấp sẽ gây hại. Tuy nhiên, người ta cho rằng nó vẫn có nguy cơ gây ra ung thư. Bên cạnh đó, tác động của bức xạ ở liều lượng và suất liều cao được truyền vào toàn bộ cơ thể trong một thời gian ngắn sẽ khiến người bị phơi nhiễm tử vong trong vòng vài ngày.

Bên cạnh những rủi ro mà bức xạ mang lại, những tia bức xạ này vẫn mang lại một số ứng dụng nhất định trong y học, công nghiệp và nông nghiệp. Cụ thể, bức xạ là một công cụ quan trọng trong việc điều trị một số loại bệnh ung thư.

Bên cạnh những rủi ro, tia bức xạ cũng đóng góp những quan trọng trong lĩnh vực y tế, nông nghiệp và công nghiệp

Bức xạ luôn tồn tại xung quanh chúng ta, tuy nhiên tùy thuộc vào loại bức xạ và liều lượng phóng xạ sẽ quyết định mức độ ảnh hưởng tới cơ thể. Và sau khi đã rõ bức xạ là gì và loại nào là thật sự mang lại rủi ro, hy vọng chúng ta sẽ có thêm kiến thức để tìm ra biện pháp hạn chế sự tiếp xúc của cơ thể với nguồn chất phóng xạ nhé.